Dom znany jako Staszicówka, formalnie nazywany Domem Stanisława Staszica, to niezwykle cenny zabytek, znajdujący się w Pile, przy ulicy Browarnej 18. Jest to miejsce, które posiada bogatą historię i jest związane z jednym z największych polskich myślicieli epoki oświecenia. Właśnie w tym budynku, według dostępnych informacji, w listopadzie 1755 roku przyszedł na świat Stanisław Staszic – postać, która znacząco wpłynęła na rozwój polskiego społeczeństwa.
Obecnie budynek ten pełni funkcję Muzeum Stanisława Staszica, które jest miejscem spotkań pasjonatów historii oraz kultury regionu. Zainteresowani mogą tu odkrywać nie tylko biografię Staszica, lecz także historię samej Pily oraz szereg innych fascynujących faktów związanych z tym znaczącym działaczem.
Historia
Rodzina Stasziców, należąca do pilskiego mieszczaństwa, posiadała w części miasta znanej jako Zamościem folwark, na który składał się dom mieszkalny, stodoła, obora oraz owczarnia. Dom mieszkalny, zapewne wzniesiony w połowie XVIII stulecia przez burmistrza Piły, Wawrzyńca Staszica, jest jedyną pozostającą do dziś częścią tego folwarku. Przyjmuje się, że to właśnie w tym miejscu, w listopadzie 1755 roku, przyszedł na świat syn Wawrzyńca, Stanisław Staszic.
Właścicielem posiadłości pozostawał Wawrzyniec Staszic do roku 1794, kiedy to sprzedał ją dotychczasowemu dzierżawcy, Christianowi Lehnowi. W późniejszych latach posiadłość przeszła w ręce innych rodzin pilskich, a zabudowania gospodarcze zostały niestety rozebrane. Co ciekawe, sam dom mieszkalny nie uległ większym zmianom przez ten czas. W 1879 roku Napoleon Orda sporządził rysunek domu Staszica, który to następnie znalazł się w jego Albumie widoków historycznych Polski.
W latach dwudziestych XX wieku nasiliły się próby odzyskania budynku. Konsulat RP w Pile oraz lokalni działacze Związku Polaków w Niemczech podejmowali kilkakrotne, lecz bezskuteczne wysiłki, aby wykupić ten obiekt z myślą o utworzeniu ośrodka polskiego życia narodowego. W wyniku walk o Piłę w lutym 1945 roku, niestety południowa część budynku została zniszczona przez ostrzał. Już w 1947 roku z inicjatywy lokalnej społeczności powstał Społeczny Komitet Odbudowy Domu Staszica.
Odbudowę budynku, z przeznaczeniem na izbę muzealną, zrealizowała w latach 1947-1948 firma Jurczyk i Spółka. Od 1951 roku budynek ten pełni funkcję siedziby Muzeum Stanisława Staszica, stając się ważnym punktem na kulturalnej mapie regionu.
Architektura
Dom Staszica to nieskomplikowany budynek jednopiętrowy, z podpiwniczeniem i pięcioma osiami, przykryty dachem o konstrukcji dwuspadowej. Wnętrze budynku ma układ dwutraktowy, z sienią usytuowaną na osi. Warto zaznaczyć, że pierwotnie ściany, z wyjątkiem kamiennych elementów przyziemia, zbudowane były z tradycyjnego muru pruskiego.
W trakcie powojennej odbudowy starannie zastąpiono uszkodzoną konstrukcję nowymi, ceglanymi elementami. Niemniej jednak, zachowano oryginalne piwnice, część komina oraz historyczne podziały wewnętrzne. Przeprowadzony gruntowny remont w latach 1985-1986 przywrócił budynkowi jego pierwotny wygląd zewnętrzny, wprowadzając na elewacji drewnianą konstrukcję szkieletową.
Na fasadzie znajduje się pamiątkowa tablica, upamiętniająca Stanisława Staszica, która została odsłonięta w 1955 roku. Z kolei na tyłach obiektu leży niewielki ogród, w którym w okresie letnim organizowane są koncerty. Pomimo tego, że dom jest w dużej mierze powojenną rekonstrukcją, nadal uznawany jest za najstarszy zachowany budynek w Pile.
Przypisy
- Jest to najstarszy zachowany widok Piły; Reprodukcja rysunku.
- Fakt narodzin Staszica w tym domu bywa podawany w wątpliwość, jako że Wawrzyniec Staszic najprawdopodobniej posiadał w Pile jeszcze jeden dom, położony przy ul. Leszczynowej (obecna Budowlanych). Dawna Piła. [dostęp 17.06.2008 r.]
Pozostałe obiekty w kategorii "Inne obiekty":
Pilskie Muzeum Wojskowe | Parowozownia Piła | Miejski Zakład Komunikacji w Pile | Kalina (Piła)Oceń: Dom Stanisława Staszica w Pile